صدام چیزی از جنگ دریایی نمی&zwnjدانست؟ - مهسان بلاگ

به گزارش خبرنگاران، به دلیل فراوانی نبرد های زمینی دوران دفاع مقدس که توسط رزمندگان اجرا شده است تا کنون توجه چندانی به معرفی و تشریح نبرد های دریایی جنگ تحمیلی نشده و دلاوری های پرسنل نیروی دریایی مغفول مانده است.

این درحالی است که سفید جامگان نیروی دریایی ارتش در شصت و هشتمین روز از شروع جنگ توانستند نیروی دریایی عراق را تا پایان جنگ مهار نمایند.

پس از سقوط صدام، شورای اطلاعات ملی آمریکا پروژه ای برای مصاحبه با فرماندهان صدام را ترتیب داد تا به معمای شخصیتی او بیشتر پی ببرد.

این پروژه از سوی مرکز آنالیز اسناد درگیری ها (Conflict Records Research Center) به اجرا درآمد و ماحصل آن در کتابی با عنوان جنگ عراق و ایران از دیدگاه فرماندهان صدام، انتشار یافت.

متن زیر خلاصه ای از مصاحبهی چند نفراز کارشناسان آمریکایی (کوین ام. وودز، ویلیامسون مورای، و الیزابت اِی. ناتان) با سپهبد عبید محمد الکعبی است که در تاریخ 21 آبان 1388 در خصوص نیروی دریایی عراق درجنگ هشت ساله علیه ایران انجام شده است:

چگونگی توسعه نیروی دریایی عراق

مورای: می توانید قدری درمورد چگونگی توسعه نیروی دریایی عراق برایمان بگویید؟

کعبی: توجه دولت عراق به نیروی دریایی از زمان عبدالکریم قاسم شروع شد. در آن موقع، قاسم قراردادی برای خرید 12 فروند قایق اژدرافکن و سه فروند ناو ضدزیردریایی با اتحاد شوروی [سابق]امضا کرد. بعثی ها هم پس از به قدرت رسیدن در سال 1347 قرارداد دیگری برای خرید 12 فروند قایق موشک انداز با اتحاد شوروی منعقد کردند. طول هریک از این قایق ها حدود 41 متر بود و به چهار فروند موشک کشتی به کشتی استایکس (Styx) و دو توپ 30 میلی متری در پاشنه قایق مجهز بودند.

مورای: اولین افسران دریایی عراق از چه رسته نظامی بودند؟

کعبی: از رسته توپخانه نیروی زمینی انتخاب شدند.

وودز: می گویندافسران دریایی مصر آموزش اولیه نیرو های عراقی را برعهده داشتند، درست است؟

کعبی: بله، اما فرماندهان و خدمه قایق های موشک انداز برای آموزش به روسیه اعزام شدند. هنگامی که جنگ شروع شد، تجهیزات نیروی دریایی عراق عبارت بودند از: 12 فروند قایق موشک انداز؛ یک اسکادران بالگرد سوپر فرلون (Super-Frelon) که هر بالگرد به دو موشک اگزوسه MM-40 مجهز بود؛ دو آتشبار موشک ساحلی کرم ابریشم؛ 6 فروند قایق گشتی؛ پنج فروند مین روب؛ چهار فروند کشتی آب خاکی؛ یک هنگ توپخانه 130 میلی متری؛ و یک تیپ دریایی. در اواسط دهه 1360با تشکیل یک تیپ دریایی دیگر، امکانات پشتیبانی آمادی لازم را هم تهیه کردیم. در سال 1359کارکنان نیروی دریایی ما حدود 20 هزار تن بودند.

وودز: کیفیت و آموزش نیروی دریایی عراق را پیش از جنگ با ایران چگونه ارزیابی می کنید؟

کعبی: به طور متناوب تمرینات متعددی در دریا داشتیم و خدمه قایق های موشک اندازمان افراد ورزیده ای بودند.

نیروی دریایی ضعیف ترین حلقه نیرو های نظامی عراق

مورای: در شهریور 1359هنگامی که عملیات های نظامی شروع شد، ناکارآمدی نسبی طرح ریزی نظامی عراق معین شد. در عملیات های اولیه اصولاً استفاده از نیروی دریایی هم مدِ نظر قرار گرفته بود؟

کعبی: در شروع جنگ، نیروی دریایی ازنظر فرماندهی عالی عراق ضعیف ترین حلقه نیرو های نظامی به شمار می آمد و بسیاری از مأموریت های اولیه ای که به این نیرو واگذار شد ماهیت دفاعی داشت.

وودز: ظاهراً نیروی دریایی عراق درگیر دفاع از تأسیسات، پایش اقدامات دریایی ایران و جلوگیری از پیاده شدن نیروهایش در سواحل عراق بود، درست است؟

کعبی: بله، این همه کاری بود که نیروی دریایی انجام می داد. کار ما به اجرای وظایف ساده ای محدود شده بود. فرماندهی عالی عراق از این نیرو انتظار نداشت نقش فعالی در جنگ داشته باشد.

وودز: خوب، چون همه فرماندهان عالی عراق از افسران نیروی زمینی بودند احتمالاً هیچ تصوری از عملیات های دریایی در ذهن خود نداشتند.

کعبی: درست است، فرماندهی عالی عراق شناخت زیادی از امور دریایی نداشت. من به طور خاص از ستاد مشترک ارتش و معاونانش صحبت می کنم. آن ها در این زمینه چیزی نمی دانستند و مایل هم نبودند که چیزی یاد بگیرند.

وودز:، اما همان طورکه گفتید، فرهنگ دریایی عراق قدمت زیادی نداشت.

کعبی: عراقی ها اصولاً فرهنگ دریایی نداشتند.

مورای: با توجه به اینکه فرماندهان نظامی ارشد عراق شناخت چندانی از نیروی دریایی نداشتند و نمی خواستند چیزی هم در این زمینه یاد بگیرند، می توان گفت که صدام هم این گونه بود؟

کعبی: صدام زیرک بود. او پس از آنکه فهمید نیروی دریایی چه کار هایی می تواند انجام دهد، به این نیرو علاقه مند شد. من که از اعضای فرماندهی عالی نیرو های مسلح عراق بودم، می دانم که این خود صدام بود که پایان به توانمندی های نیروی دریایی پی برد و به همین علت این نیرو به نوعی خوداتکا و ازنظر نظامی تقریباً مستقل بود و کسی در امور آن دخالت نمی کرد. نیروی دریایی خودش مشکلاتش را حل می کرد، خودش عملیات هایش را طرح ریزی می کرد و خودش آن ها را اجرا می کرد.

وودز: ازاواخر 1357شمسی تا شروع جنگ در سال 1359شمسی آیا ایرانیان در دریا با شما مشکل داشتند و اصولاً نسبت به نیروی دریایی عراق رویکردی تهاجمی داشتند؟

کعبی: درگیری ها در مرز های زمینی بود. البته در دریا هم تنش هایی بود، اما آتشی تبادل نمی شد.

وودز: درمورد طرح ریزی جنگی عراق در تابستان 1359 با سه ژنرال عراقی دیگر ـ حمدانی، طرفه و مکّی ـ نیز مصاحبه کردیم. آن ها به جلسه ای در جولای 1980م [تیر1359شمسی]اشاره کردند که در آن درباره احتمال وقوع جنگ با ایران بحث شده بود. آن طور که آن ها می گفتند نمایندگانی از همه شاخه های نیرو های نظامی عراق در این جلسه حضور داشته اند. نیروی دریایی هم در این جلسه نماینده ای داشت؟

کعبی: وقتی جنگ شروع شد، رئیس اداره آموزش نیروی دریایی بودم و چند ماه بعد هم معاون عملیات این نیرو شدم. زمانی که فرمانده [نیروی دریایی]بودم بحث هایی درمورد احتمال جنگ بین ایران و عراق وجود داشت و من هم در آن موقع در این بحث ها شرکت می کردم. جلسه ای که به آن اشاره می کنید در اداره طرح ریزی وزارت دفاع برگزار گردید و افسران زیادی از نیرو های نظامی سه گانه عراق در آن شرکت داشتند.

مورای: ازنظر طرح ریزی درازمدت و مطالعه ضرورت های بالقوه برای جنگی طولانی به نظر می رسد نیروی زمینی عراق هم شرایطی مشابه [نیروی دریایی]داشت، درست است؟

کعبی: بله [در آن موقع]می دیدم که حتی در نیروی زمینی هم سطح طرح ریزی ها بالا نیست. برای نمونه، زمانی که نیرو های زمینی تجاوز به ایران را شروع کردند هیچ نقشه [به روز شده ای]در اختیار نداشتند.

واهمه اصلی عراقی ها در دریا از چه بود؟

وودز: شما که در دوران پیش از جنگ از افسران نیروی دریایی بودید اصولاً به احتمال جنگ با ایران هم فکر نموده بودید؟ نگرانی های اصلی تان [در آن موقع]چه بود؟ ازنظر نیروی دریایی و امکان وقوع جنگ با ایران، نگران چه چیز هایی بودید؟

کعبی: [در آن موقع]رئیس اداره آموزش بودم. ما بیش از هر چیز از قایق های موشک انداز جنگی ایرانیان می ترسیدیم که 6 فروند داشتند و برای خرید 12 فروند دیگر هم با فرانسه قرارداد بسته بودند. این قایق ها به موشک های آمریکایی هارپون (Harpoon) مجهز بودند. بُرد این موشک ها از موشک های استایکس ما بسیار بیشتر بود. البته در مراحل بعدی جنگ، ما هم با افزایش حجم سوخت موشک های [استایکس]بُرد آن ها را تا حدود 54 کیلومتر افزایش دادیم.

وودز: چه نوع اصلاحاتی بر روی موشک های ساخت شوروی انجام دادید؟

کعبی: کشف هدف راداری به ارتفاع هدف، اندازه هدف و فاصله بین هدف و سامانه هدف یاب وابسته است. در فاصله بین ماه های مارس و سپتامبر [بهمن تا شهریور سال بعد]بُرد راداری در خلیج [فارس]براثر پدیده ناشناخته ای دو برابر می گردد. همچنین، انحنای کف خلیج [فارس]کمترازنقاط دیگر است که این ویژگی هم سبب افزایش بُرد راداری می گردد.

مورای: گفتید سطح آموزش [خدمه]قایق های موشک انداز عراق بالا بود. [خدمه]قایق های موشک انداز ایران هم در این دوره آموزش می دیدند؟

کعبی: نیروی دریایی ایران پس از انقلاب تغییری ننموده بود. حکومت [ایران]بعضی امیران نیروی زمینی را پاک سازی نموده بود، ولی بسیاری از افسران نیروی دریایی در مشاغل خود ابقا شده بودند.

مورای: آموزش هایتان با همان روش های پیش از جنگ انجام می شد؟

کعبی: بله، البته. در این دوره هم تمرین های زیادی انجام می دادیم.

وودز: با سایر کشور های خلیج [فارس]هم [در حوزه دریایی]همکاری داشتید؟ برای نمونه، کویت یا دیگر کشور های [منطقه]در آموزش هابه شما یاری می کردند؟

کعبی: ابداً، هیچ کس به ما یاری نمی کرد.

کویت مایل به درگیری با ایران نبود

وودز: چرا فکر می کنید در این دوره هیچ کس [با شما]همکاری ننموده است؟

کعبی: کویتی ها نمی خواستند خودشان را با ایران درگیر نمایند. آن ها از ایران می ترسیدند و فکر می کردند این کشور به راحتی می تواند بر عراق غلبه کند.

وودز: شما گفتید که مقاله در خصوص نیروی دریایی دارید موضوع آن چیست؟

کعبی: در این مقاله، نیرو های دریایی [دو کشور]را ازنظر جنگ افزاری که در اختیار داشتند با هم مقایسه نموده ام. بُرد موشک های هارپون [ایران]حدود 90 کیلومتر بود، درحالی که بُرد موشک های استایکس پی 15 (SS-N-2 Styx) روسی ما حدود 40 کیلومتر بود.

مورای: کیفیت وسایل الکترونیکی موشک های [استایکس]روسی از موشک های هارپون [آمریکایی] پایین تر بود؟

کعبی: موشک های [استایکس]ما ازنظر بُرد و فناوری از موشک های هارپون پایین تر بودند، اما سرجنگی موشک های روسی از موشک های آمریکایی عظیم تر بود. بُرد موشک های [روسی و آمریکایی]هم متفاوت بود. توپ های نصب شده بر روی قایق های [دو طرف]نیز با هم فرق داشت. حداکثر قطر لوله های توپ های قایق های موشک انداز عراقی 30 میلی متر بود، درحالی که قایق های ایران در پاشنه به یک توپ 76 میلی متری و در جلو به یک توپ 40 میلی متری مجهز بودند. بنابراین، قایق های ما از این نظر ضعیف تر از قایق های نیروی دریایی ایران بودند. همچنین، ایرانیان تعداد زیادی کشتی های گشتی و هواپیما های تجسسی اوریون (Orion) مدل P-3 C نیز در اختیار داشتند.

وودز: نیروی دریایی عراق برای عملیات پایش چه تجهیزاتی داشت و میزان دیدتان را [در این عملیات ها]چگونه توسعه دادید؟

کعبی: در شروع جنگ، در اجرای عملیات پایش در خلیج [فارس]مشکل داشتیم؛ چون هیچ طرح تدوین شده ای در این مورد نداشتیم و نیروی هوایی عراق هم تجربه ای در زمینه پرواز بر فراز مناطق آبی نداشت. البته درباره زمانی که جنگ شروع شد صحبت می کنم. اما بعدها، نیروی هوایی عراق به طور فزاینده ای عمق پروازی اش را در خلیج [فارس]افزایش داد.

مورای: در سال 1359 نیرو های دریایی و هوایی عراق اصولاً با یکدیگر همکاری داشتند؟

کعبی: خیر، هیچ همکاری با هم نداشتند.

مورای: همکاری این دو نیرو در طول جنگ افزایش یافت؟

کعبی: درآبان 1359 درگیری شدیدی بین نیرو های دریایی ایران و عراق رخ داد. در این درگیری، نیروی هوایی نتوانست پوشش هوایی لازم را برای کشتی هایمان فراهم نماید. درنتیجه، ناو های دریایی مان هدف حملات نیروی هوایی ایران قرار گرفتند.

مورای: نیروی هوایی قرار بود این پوشش هوایی را تأمین کند؟

کعبی: خیر، ازاواسط 1361این نیرو تأمین پوشش هوایی [عملیات ها]را شروع کرد.

وودز: علت این تغییر رویه چه بود؟ چه کسی زمینه اجرای عملیات های مرکب نیرو های هوایی و دریایی عراق را فراهم کرد؟

کعبی: احتیاج های نیروی دریایی در این زمینه سبب شد دامنه این تغییر به سمت همکاری های بیشتری کشیده گردد. نیروی دریایی در همه نشست های مشورتی بین نیرو های نظامی، درخواست پوشش هوایی می کرد. به آن ها می گفتیم ادامه این شرایط ممکن نیست و باید راهِ حلی برای آن پیداکنیم، وگرنه نمی توانیم به عملیات هایمان ادامه دهیم.

وودز: در بغداد هم کسی از نیروی دریایی حمایت می کرد؟

کعبی: صدام از صندلی فرمانده کل نیرو های مسلح عراق به ما دستور داد با هم بنشینیم و راهِ حلی [برای همکاری]پیدا کنیم. نیروی دریایی عراق به جای مناطق عمیق دریا در نزدیکی ساحل و بین دو پایانه نفتی مستقر بود. در چنین شرایطی برای اجتناب از حملات هوایی [ایران]مجبور بودیم فقط شب ها دست به عملیات بزنیم.

حتی [خلبان های]بالگرد های ما هم برای اجرای عملیات بر فراز سطح دریا آموزش ندیده بودند و، چون بالگردهایشان به سامانه های تشخیص دوست از دشمن مجهز نبود، راهی برای تشخیص کشتی های ایرانی از عراقی نداشتند. این شرایط خطرناکی بود و گاهی هواپیما های ما کشتی های تجاری خودمان را هدف قرار می دادند. افزون براین، در شروع جنگ هیچ نوع هماهنگی بین نیروی دریایی و اداره بنادر عراق وجود نداشت.

مورای: سفارش خرید موشک های اگزوسه فرانسوی برای تجهیز بالگرد های نیروی دریایی عراق از کِی شروع شد؟

کعبی: از اواخردهه 1350، شاید از سال 1356. اما فرانسه این موشک ها را در طول جنگ به ما تحویل داد.

مورای:، اما شما بدون پوشش هوایی مایل نبودید بالگردهایتان را روز ها به پرواز درآورید و پرواز شبانه آن ها هم برای همه و ازجمله کشتی های خودتان خطرناک بود، درست است؟

کعبی: گاهی برای پشتیبانی از پایانه های [خطوط نفتی]مجبور می شدیم قایقی را غرق کنیم. یک گردان تفنگدار دریایی مسلح به توپ های 57 میلی متری و تیربار های سبک بر روی هر پایانه مستقر می کردیم تا از آن در مقابل حمله ایرانیان دفاع کنیم. یکی از این پایانه ها، پایانه خورالامیه (Khor al-Amaya) بود که در فاصله 20 مایلی [بیش از 32 کیلومتری]ساحل قرار داشت.

پایانه دیگر هم 25 مایل دریایی [بیش از 46 کیلومتر]از ساحل فاصله داشت. این پایانه ها را در نقشه شماره 1235 در مقاله ام معین نموده ام. چون شط العرب [اروندرود]از هر دو طرف زیر نظر بود، نمی توانستیم در این آبراه تردد کنیم. اما قایق های موشک انداز ایران از بندر های [امام]خمینی و ماهشهر وارد عمل می شدند. این قایق ها که جدید و کاملاً تجهیزشده بودند در مناطق نزدیک جبهه مستقر می شدند و ایرانیان بر قدرت این قایق ها تکیه داشتند. ما هم با استفاده از بالگردها، یکان های موشکی و موشک های استایکس SS-N-2 که 100 کیلومتر بُرد داشتند و همه منطقه را پوشش می دادند، جریان حرکت کاروان های دریایی [ایران]به این بنادر را کُند می کردیم.

وودز: نیروی دریایی عراق یکی از آتشبار های موشکی کرم ابریشم را در منتهی الیه شبه جزیره فاو مستقر کرد. چه وقت استفاده از این آتشبار را شروع کردید؟

کعبی: از سال 1362استفاده از موشک های کرم ابریشم را شروع کردیم.

مورای: چه نوع اطلاعات نظامی داشتید؟

کعبی: از سه ایستگاه راداری دوربرد استفاده می کردیم که بیش از 100 کیلومتر را پوشش می دادند. در سال 1985م [1364ش]هم یک ایستگاه راداری در یکی از پایانه های نفتی مزبور مستقر کردیم. در سال 1362استفاده از موشک های کرم ابریشم را شروع کردیم و یک ایستگاه راداری هم به آن ها اضافه کردیم. ایستگاه راداری دیگری هم در ام القصر داشتیم و به این ترتیب می توانستیم کل بخش شمالی خلیج [فارس]را زیرِ نظر بگیریم.

وودز: تأمین پوشش بخش شمالی خلیج [فارس]تنها یکی از مأموریت های دفاعی شما بود که با اجرای عملیات در شعاع 100 کیلومتری فاو می توانستید این کار را بکنید. اما این اقدام به شما یاریی نمی کرد که بتوانید در نقاط دورتر خلیج [فارس]وارد عمل شوید.

کعبی: با قایق های موشک انداز به بوشهر حمله کردیم و عمدتاً پس از سال 1362 و با استفاده از بالگرد حدود 20 فروند نفتکش را غرق کردیم.

نامعین بودن مأموریت نیروی دریایی عراق

مورای: در سال 1362 بود که به نیروی دریایی عراق علاوه بر سه [مأموریت دفاعی]اولیه اش مأموریت تهاجمی تری هم داده شد، درست است؟

کعبی: وقتی جنگ شروع شد، وظیفه نیروی دریایی معین نبود و فرماندهی عالی عراق شناختی از توانمندی های نیروی دریایی نداشت. بنابراین، مأموریت این نیرو همچنان در محدوده ایفای نقشی دفاعی باقی ماند. در طول جنگ، دو ناو موشک انداز، نُه فروند قایق گشتی توپ دار و سامانه موشک های کرم ابریشم را به امکانات نیروی دریایی اضافه کردیم.

مورای: قایق های موشک انداز را از کجا تهیه کردید؟

کعبی: قایق ها را حدود سال 1363 از اتحاد شوروی گرفتیم. قایق ها ازطریق سوریه و از آب های مجاور کویت وارد خلیج [فارس]شدند. در طول جنگ هم سه سامانه راداری از چین و تعدادی مین صوتی از ایتالیا خریدیم.

آنچه صدام نمی فهمید

مورای: به این ترتیب، تا سال 1362 یا 1363 چشم انداز نیروی دریایی عراق به تدریج گسترش یافت. از نظر شما شخص صدام عامل این گسترش نبود؟

کعبی: صدام نمی فهمید که باید جبهه دریایی را هم مورد توجه قرار دهد، زیرا ایران در دریا و به ویژه در جزیره خارک که پایانه های نفتی اش در آن بود منافع گسترده ای داشت. ایرانیان 82 درصد از نفتشان را ازطریق خارک صادر می نمایند. فکر می کنم صدام در سال 1983م [1362ش]به تدریج نیروی دریایی را هم مورد توجه قرار داد و فهمید که باید پایانه های نفتی دریایی [ایران]در اطراف جزیره خارک را به مثابه اهدفی اصلی نگریسته و به آن ها حمله کند. پایان رهبران عراق فهمیدند که باید به جنگ در دریا هم توجه نمایند و به همین علت صدام هم در این دوره از نیروی دریایی حمایت می کرد.

منبع: ایسنا

fungroups.ir: گروه سرگرمی، مجله و انجمن سرگرمی

namit.ir: نامیت | مجله بازاریابی و مدیریت بازار